انواع بارنامه مطابق با وسیله حامل آن به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم می‌شود که عبارتند از:
1- بارنامه هوایی.
2- بارنامه باربری.
3- بارنامه دریایی.
4- بارنامه زمینی.
بارنامه هوایی
این نوع بارنامه برای کالا‌هایی صادر می‌شود که به طور هوایی ارسال می‌شود. در این بارنامه تمامی مشخصات کالا، شماره پرواز و تاریخ ثبت می‌شود. این نوع بارنامه‌ها غیر قابل معامله هستند و سه نسخه از آن‌ها صادر می‌شود که یک نسخه برای شرکت حامل، دیگری برای گیرنده و در نهایت سومین نسخه برای فرستنده ارسال می‌شود. نیز بارنامه هوایی از جمله مدارک اصلی است.
بارنامه دریایی
بارنامه دریایی توسط شرکت کشتیرانی در مقابل دریافت کالای مدنظر صادر می‌شود که قابل معامله است و سند مالکیت محسوب می‌شود.
بارنامه‌های دریایی از نظر موقعیت جغرافیایی و تعداد وسیله‌های حمل و نقل به دو دسته حمل مستقیم و حمل مرکب تقسیم می‌شوند. عملکرد‌های مهم بارنامه دریایی عبارتند از:
1- رسید کالای ارسالی روی کشتی و وضعیت ظاهری آن.
2- مدارک قرارداد حمل و نقل.
3- سند مالکیت کالا، انتقال مالکیت به دارنده، که ممکن است کالا را از حامل در مقصد دریافت کند.
4- این یک ابزار قابل معامله است که توسط مؤسسات بانکی پذیرفته شده است.
یک بارنامه شامل اطلاعات زیر است:
1- نام و آدرس فرستنده.
2- نام و آدرس شرکت حمل و نقل.
3- نام و ملیت کشتی.
4- بارگیری و تخلیه در مقصد موردنظر.
5- نام و آدرس شخص یا نهادی که باید در هنگام ورود کالا به آن‌ها اطلاع داده شود.
6- ماهیت و وضعیت کالا (تعداد بستهها یا قطعات، مقدار یا وزن و علائم شناسایی).
7- وضعیت ظاهری محموله.
8- محل، تاریخ و امضای حامل، شرکت کشتیرانی، اپراتور کشتی یا کاپیتان کشتی.
با این حال، در برخی موارد، داشتن سندی مبنی بر مالکیت کالا ضروری نیست. در این موارد، بارنامه ممکن است با نوع دیگری از سند، مانند بارنامه دریایی جایگزین شود.
بارنامه حمل با کامیون همانطور که از نام آن پیداست، برای حمل و نقل بار و کالا توسط کامیون که یک نوع حمل و نقل زمینی است، صادر می‌شود که در آن نام و نشانی حمل‌کننده، گیرنده، فرستنده، نوع بار، وزن محموله و هزینه‌های مربوط به حمل و نقل درج شده است. در زیر می‌توانید نمونه‌ای از تصویر یک بارنامه را مشاهده کنید
قوانین بارنامه
بارنامه دارای یکسری قوانین مربوط به شرکت حمل و نقل، فرستنده یا گیرنده و در نهایت راننده است که در ادامه در مورد آن‌ها توضیح خواهیم دارد.
قوانینی که به صادرکننده یا شرکت حمل و نقل مروبط است:
1- تعیین ضوابط بارنامه.
2- صادر کردن بارنامه از مبدا به کشور مقصد.
3- اخذ پروانه عبور.
4- صادر کردن سند تحت پوشش بیمه.
قوانینی که به فروشنده یا فرستنده مربوط است:
1- اعلام آدرس دقیق محل بارگیری و همچنین محل تخلیه.
2- درج کردن مشخصات دقیق کالای مورد نظر (به طور مثال: طول و وزن و تعداد کالا).
3- بارگیری به موقع کالا برای جلوگیری از زیان‌های مالی.
4- تخلیه به موقع کالای موردنظر.
5- پرداخت کرایه به حامل کالا.
قوانینی که به راننده مربوط می‌شود:
1- حضور به موقع برای بارگیری کالای مورد نظر.
2- رساندن به موقع کالا در مقصد.
3- محفوظ نگه داشتن محموله کالا تا زمان تخلیه.
4- حضور به موقع برای تخلیه بار.
5- نگهداری از بارنامه در طی مسیر.
به عنوان مثال، یک شرکت لجستیکی قصد دارد بنزین را از طریق کامیون‌های سنگین از یک کارخانه به یک پمپ بنزین در شهر دیگر منتقل کند. نماینده کارخانه و راننده پس از بارگیری بنزین در کامیون، بارنامه را امضا می‌کنند. هنگامی که حامل سوخت را به پمپ بنزین تحویل می‌دهد، راننده کامیون درخواست می‌کند که کارمند پمپ نیز سند را امضا کند. این قوانین با کمی تفاوت برای فریت بار به آلمان یه هر کشور دیگری الزامیست.
هر کسب و کاری باید کنترل‌های داخلی برای جلوگیری از سرقت داشته باشد. یکی از مؤلفه‌های کلیدی کنترل داخلی، تفکیک وظایف است که مانع از کنترل بیش از حد یک کارمند در یک تجارت می‌شود.
–بارنامه فیاتا:
این بارنامه یکی از اسناد مهم در حمل و نقل بینالمللی ترکیبی است که شرکت فورواردر به‌‌صورت جزئی تمام مراحل باربری را از مبدأ تا مقصد شرح می‌دهد و مشخص می‌کند که هر نوع از حمل و نقل دقیقاً باید در چه نقطه‌ای تا چه مقصدی انجام شود و فرایند پس از آن چیست.
بهطور کلی، بارنامه فیاتا سفر محموله را در فرایندهای حمل و نقل بینالمللی ترکیبی به انواع سازمان‌های دولتی و غیردولتی مثل گمرک‌ها نشان می‌دهد و نقشه راه محموله را ترسیم می‌کند.
در این بارنامه، شرکت فورواردر تعیین می‌کند که هر شرکت کریری حمل و نقل باید محموله را در چه مکانی به چه شرکت کریری دیگری تحویل دهد و اینکه محموله را باید از چه مسیر و با چه روشی به این مقصد مورد نظر برساند.
ویژگی‌های بارنامه فیاتا :
بارنامه حمل مرکب فیاتا یک سند تجاری ارزشمند است که به تأیید اتاق بازرگانی بینالمللی رسیده است. این بارنامه مطابق با استانداردها و مقرراتی که توسط اتاق بازرگانی بینالمللی تصویب شده است و مورد تأیید کلیه بانک‌هاست تدوین می‌شود. به همین دلیل، این سند از نظر اعتباری درجه بالایی دارد.
فرد یا سازمانی که این سند را صادر می‌کند، علاوه بر مسئولیت تحویل دقیق کالاها، وظیفه پذیرفتن هرگونه مسائل مرتبط با عملکرد، حوادث و عوامل تأثیرگذار در حمل و نقل کالاها و بارها را بر عهده دارد.
بارنامه حمل و نقل ترکیبی فیاتا از انواع وسایل حمل و نقل مانند تریلی، کشتی، قطار و هواپیما برای حمل بار استفاده می‌کند.
فقط کارگزاران تأییدشده از فیاتا مجاز به صدور این بارنامه هستند، در غیر این صورت، این سند، مطابق با قوانین فیاتا، اعتبار ندارد. این سند می‌تواند بهعنوان نوعی حواله نیز استفاده شود.
بخش‌های مختلف بارنامه فیاتا:
1- طرف ابلاغ.
2- محل دریافت کالا.
3- نام وسیله حمل.
4- بندر بارگیری در صورت نیاز.
5- بندر محل تخلیه در صورت نیاز.
6- محل تحویل.
7- علائم و شماره‌‌ها.
8- تعداد و نوع بستهها.
9- شرح کالا.
10- وزن و ابعاد، طبق گفته فرستنده.
11- پاداش فرستنده برای تحویل به‌‌موقع.
12- ارزش کالا طبق ادعای فرستنده.
13- کرایه حمل.
14- پس‌کرایه.
15- مسئولیت و نحوه پوشش بیمه کالا.
16- تعداد نسخه اصلی بارنامه.
17- مشخصات کامل گیرنده کالا.
18- تاریخ و محل صدور.
19- امضا و مهر.
دیگر اسناد فیاتا
بارنامه فیاتا سندی بسیار انعطاف‌پذیر و متغیر است و به همین دلیل، شما بهعنوان فرستنده، گیرنده یا شرکت حمل و نقل بینالمللی باید بهطور کامل قوانین فیاتا و بارنامه آن را بدانید تا این انعطاف‌پذیری به ضررتان تمام نشود.
(FCR) سند فیاتا و رنگ‌بندی آن‌ها.
( FCT) به‌رنگ سبز روشن و گواهی رسید حمل فورواردرهاست.
(FWB) به‌رنگ زرد و گواهی حمل فورواردرهاست.
(SDT) راهنامه فیاتا که غیرقابل معامله و چندوجهی است.
(SIC) اظهارنامه فرستنده مبنی بر حمل کالاهای خطرناک است.
(FFI) گواهی وزن کالا و محموله در روش حمل با کانتینر است.
مقررات و قوانین سند فیاتا :
1- اجازه کنترل، نشر و توزیع این سندها فقط به انجمن‌های ملی بار عضو فیاتا داده شده است.
2- مسئولیت چاپ این اسناد به زبان‌های انگلیسی، فرانسه و آلمانی به عهده انجمن (سازمان)های ملی بار است.
3- ثبت یک شماره‌‌سریال (مسلسل) روی فرم الزامی است.
4- قبل از تکثیر فرم، انجمن‌های عضو باید نمونه چاپی را جهت تأیید به دبیرخانه فیاتا ارائه دهند.
5- اسناد توسط انجمن‌های هر کشور عضو، بین اعضا توزیع می‌شود و به‌منظور نظارت بر صدورشان، انجمن‌ها آمار مربوطه را ثبت و ضبط می‌کنند.
حقوق تالیف اسناد FCT و FCR و FWR و FBL و SDT6 متعلق به فیاتاست.
و شرکتها و موسسات دیگر اجازه تکثیر آن را ندارند.
مراحل صدور بارنامه فیاتا
1- تماس با کارگزار فیاتا:
برای شروع فرایند صدور این بارنامه، باید با کارگزار فیاتای محلی یا منطقه‌ای تماس بگیرید این کارگزاران توسط فیاتا تأیید شده‌اند و مختص به انجام این نوع معاملات‌اند.
2- ارائه اطلاعات:
به کارگزار فیاتا اطلاعات مرتبط با حمل و نقل بینالمللی کالا را ارائه دهید. این اطلاعات شامل جزئیات مربوط به بارنامه فیاتا و بار، مبدأ و مقصد حمل، نوع وسیله نقل، میزان بار و دیگر جزئیات مربوط می‌شود.
3- تأیید اطلاعات:
کارگزار فیاتا اطلاعات شما را بررسی و تأیید می‌کند این اطلاعات باید با دقت و مطابق با مقررات و استانداردهای مربوط به صدور بارنامه فیاتا باشد.
4- صدور بارنامه:
پس از تأیید اطلاعات، کارگزار فیاتا بارنامه را صادر می‌کند. این بارنامه حاوی جزئیات کامل حمل و نقل بینالمللی است و بهعنوان یک سند تجاری قابل معامله عمل می‌کند.
5- استفاده از بارنامه:
با داشتن بارنامه فیاتا، شما می‌توانید حمل و نقل کالا را با وسیله نقلیه مورد نظر (مثلاً تریلی یا کشتی) آغاز کنید و در طی مسیر حمل، این سند را بهعنوان مدرکی ارائه کنید که توسط فیاتا تأیید شده است. توجه داشته باشید که مراحل دقیق و الزامات صدور بارنامه فیاتا و قوانین آن ممکن است به تغییرات قوانین و مقررات مربوطه در کشور شما و منطقه حمل و نقل بستگی داشته باشد. بنابراین، حتماً با کارگزار محلی فیاتای خود تماس بگیرید و جزئیات را بررسی کنید.
